GENEL BİLGİ

Karayolu üst yapıları, yapımda kullanılan malzemeye ve yüzey çeşidine göre "Rijit Üstyapı", "Esnek Üstyapı " ve "Kompozit Üstyapı" olmak üzere üç ana gruba ayrılmaktadır. Esnek üstyapılarda kaplama tabakasında, bağlayıcı malzeme olarak, petrolün damıtılması sırasında bir atık olarak ortaya çıkan bitüm  kullanılmakta iken rijit üstyapılarda bağlayıcı malzeme olarak endüstriyel bir üretimle elde edilen çimento kullanılmaktadır. Kompozit üst yapılarda ise beton ve asfalt üstyapı tabakaları birlikte kullanılmaktadır.

Hala kullanımda olan Dünyadaki ilk rijit üstyapı kaplaması yani beton yol uygulaması, ABD’nin Ohio eyaletinde bulunan Bellefontaine adlı kasabasında yağmurlu havalarda çamura bulanan, kuru havalarda ise yoğun miktarda toz üreten kasaba sokakları için bir çözüm olarak yapılmıştır. Avrupa’da beton yol uygulamaları geçtiğimiz yüzyıl başlarından itibaren, Belçika’da 1920’ lerden, Almanya’da 1930’lardan sonra yaygınlaşmaya başlamıştır. Belçika’da bugün köy yollarının bile %60’ı betondur. Avusturya köklü bir beton yol yapımı geleneğine sahiptir. Almanya’da yol ihalelerinde genellikle beton kaplama, asfalt kaplamaya bir alternatif olarak ihale dosyalarında yer almaktadır. Genelde Avrupa ülkelerinde, özellikle ağır trafiğe maruz yollarda zincir veya çivili lastik kullanımı gerektiren bölgelerde beton kaplama tercih edilmektedir. 

ABD’ de farklı eyaletlerde farklı kullanım oranları olmakla birlikte genelde ağır trafiğe maruz kalan yollarda derzli donatılı veya sürekli donatılı beton yollar tercih edilirken kırsal yollarda silindirle sıkıştırılmış beton yollar tercih edilmektedir. Örneğin, Los Angeles gibi bazı büyük şehirlerin çevre yollarında beton kaplama oranı %90’a yaklaşmaktadır. Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yolların bir bölümü beton kaplamadır. Özellikle kırsal kesimlerdeki beton yolların yapımında yöre sakinleri de çalışıp beton işçisi olarak deneyim kazanmaktadır. Asya’da Japonya ve Çin’ de beton yollar yapılmaktadır. Halen Hindistan’da 1300 km uzunluğunda beton karayolu bulunmakta olup birçok kesimde yenilenecek yollar beton kaplama olarak planlanmıştır. Son yıllarda Azerbaycan’ da ihale edilecek asfalt yol projelerinin büyük bölümü beton yola çevrilmiştir.

Günümüzde beton yollar hem ilk yapım maliyetleri hem de, servis ömrünün daha uzun ve bakım masraflarının az olması nedenleriyle asfalt yollara göre daha ekonomik bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır. Beton yolların yerli üretilmesi, asfalt yollara kıyasla daha yüksek trafik yükünü taşıyabilmesi, uzun ömürlü ve çevresel etkilere karşı dayanıklı olması yanında, açık renkli olması sayesinde gece görüş mesafesini artırması, gece saatlerinde gereken ışık miktarının asfalt yola göre az olmaktadır. Bu sayede elektrik tüketiminde tasarruf sağlaması, tekerleklerin asfalt yollarda olduğu kadar yola gömülmemesi sayesinde yakıt tüketimini, dolayısıyla CO2 salınımını azaltması beton yolların daha ekonomik, çevreci ve teknik açıdan daha uygun bir seçim olduğunu göstermektedir.

Ankara Temelli SSB Yol Uygulama Örneği

Beton Yollar Uzun Ömürlüdür

Dünyadaki ilk beton yol 1891 yılında Bellefontaine/Ohio’ da inşa edilen Court Avenue yoludur. 128. Yılını kutlayan Court Avenue yolu hala hizmet vermekte olup, beton yolların uzun ömürlü olduğunu kanıtlayacak şekilde adeta bir açık hava müzesi gibi kullanılmaktadır.

Beton Yollar Yerlidir

Beton yolların ana maddesi üretimi yerli ve milli kaynaklara dayanan çimentodur. Avrupa’nın en büyük çimento üreticisi olan Ülkemizde, çimento fabrikaları her bölgede homojen olarak dağılmış olup, yol üstyapılarında betonun tercih edilmesi kamu kaynaklarının etkin kullanımını sağlayacaktır.

Beton Yollar Yakıt Tasarrufu Sağlar

Beton yollar tüm teknik ve ekonomik üstünlüklerinin yanı sıra çevresel etki değerlendirmesinde de ön plana çıkmaktadır. Başta, İngiltere Karayolları Araştırma Laboratuvarı, Kanada Ulusal Araştırma Konseyi ve Japonya Otoyol Araştırma Enstitüsü olmak üzere pek çok ülkede yetkin kurumlar tarafından çalışmalar yapılmış ve sonuç olarak Beton Yollarda her 100 km’de 0,45 litre yakıt tasarrufu sağlandığı saptanmıştır. Beton Yollarda, asfalt yollara göre daha az yakıt tüketimi olması hem ekonomik olarak ciddi tasarruflar sağlarken hem de çevresel etkiyi en aza indirgemektedir.

Rekabet Kamu Yararınadır

Yol mühendisliğinde tüm dünyada uzun yıllardır edinilen tecrübeler yol üstyapı maliyetlerini en çok etkileyen unsurun sektör içi rekabetten (Beton-Beton veya Asfalt-Asfalt) ziyade sektörler arası rekabet (Beton-Asfalt) olduğunu göstermiştir. Beton ve Asfalt üstyapıların birbirine alternatif olarak ve yaygın şekilde kullanıldığı bölgelerde yol üstyapı maliyetlerinin ciddi oranda azaldığı tespit edilmiştir.

Beton Yollar Sağlamdır

Beton Yollar, rijit üstyapı olmaları nedeniyle üzerlerine gelen yükleri esnek üstyapılara göre çok daha geniş bir alana yayarak temele iletirler. Bu sayede çok fazla üstyapı tabakasına ihtiyaç duymazlar. Beton yolların taşıma kapasitesi çok daha yüksektir. Özellikle ağır taşıtların yoğun kullandığı kesimlerde beton yollar tercih edildiğinde çukurlar, sökülmeler, yorulma çatlakları, tekerlek izinde oturma gibi deformasyonlar gözlemlenmez.